Hội thảo là diễn đàn khoa học chuyên ngành nhằm trao đổi học thuật, chia sẻ kết quả nghiên cứu, từ đó góp phần kết nối giới chuyên môn, thúc đẩy hoạt động nghiên cứu, đào tạo và hoạch định chính sách liên quan đến lĩnh vực khai thác và chế biến đất hiếm và các khoáng sản chiến lược trong nước.
Hội thảo đã nhận được sự tham gia của hơn 100 đại biểu là các nhà khoa học, chuyên gia, nhà quản lý và đại diện doanh nghiệp trong lĩnh vực khoáng sản, năng lượng và công nghệ môi trường như: TS. Trần Bình Trọng – Cục trưởng, Cục Địa chất và Khoáng sản Việt Nam; TS. Tạ Dương Sơn – Phó Viện trưởng, Viện Khoa học Công nghệ Mỏ và Luyện kim; PGS.TS Hoàng Anh Sơn – Phó Viện trưởng, Viện Khoa học Vật liệu; PGS.TS Phạm Đức Khuê – Chủ tịch Hội đồng khoa học, Viện Khoa học Kỹ thuật Hạt nhân; Ông Lý Xuân Tuyên – Phó Tổng Giám đốc, Tổng công ty Khoáng sản – TKV; TS. Phạm Quang Minh – Viện trưởng, Viện Công nghệ Xạ hiếm, cùng đại diện các cơ sở đào tạo, viện nghiên cứu, doanh nghiệp công nghiệp và cơ quan hoạch định chính sách trong lĩnh vực tài nguyên – khoáng sản.
Về phía Trường Đại học Mỏ - Địa chất, tham dự hội thảo có GS.TS Trần Thanh Hải – Hiệu trưởng; các Phó Hiệu trưởng: PGS.TS Nguyễn Thế Vinh, PGS.TS Triệu Hùng Trường, cùng đại diện lãnh đạo các Khoa: Mỏ, Khoa học Kỹ thuật Địa chất, Trắc địa – Bản đồ và Quản lý đất đai, Dầu khí và Năng lượng, Cơ – Điện, Môi trường; và các nhà khoa học, giảng viên của Nhà trường.
Các đại biểu tham dự Hội thảo
Phát biểu khai mạc Hội thảo, PGS.TS Nguyễn Thế Vinh – Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Mỏ - Địa chất cho biết: trong kỷ nguyên của kinh tế xanh và chuyển đổi số, việc phát triển công nghiệp đất hiếm và các khoáng sản chiến lược là yêu cầu mang tính sống còn đối với an ninh năng lượng, quốc phòng và sự phát triển bền vững của mỗi quốc gia. “Việt Nam là quốc gia có tiềm năng lớn về nhiều loại khoáng sản chiến lược, trong đó có đất hiếm. Tuy nhiên, tiềm năng không tự chuyển hóa thành sức mạnh nếu chúng ta thiếu năng lực làm chủ công nghệ và nguồn nhân lực chất lượng cao. Chúng ta cần vượt qua mô hình khai thác thô giá rẻ, hướng tới chế biến sâu, phát triển công nghệ cao, đóng góp thực chất vào chuỗi giá trị toàn cầu.”. Ông nhấn mạnh: “Hội thảo hôm nay chính là bước đi cụ thể nhằm hiện thực hóa những định hướng lớn của Đảng và Chính phủ trong việc xây dựng nền tảng khoa học công nghệ và nhân lực cho lĩnh vực tài nguyên chiến lược.”
PGS.TS Nguyễn Thế Vinh - Phó Hiệu trưởng HUMG phát biểu khai mạc Hội thảo
Tại Hội thảo, các đại biểu đã được nghe 06 báo cáo khoa học chuyên sâu do các nhà khoa học, chuyên gia đầu ngành trình bày, tập trung phân tích những vấn đề trọng tâm liên quan đến tiềm năng, công nghệ khai thác – chế biến và đào tạo nguồn nhân lực phục vụ phát triển công nghiệp đất hiếm và các khoáng sản chiến lược ở Việt Nam.
GS.TS Trần Thanh Hải – Hiệu trưởng Trường Đại học Mỏ - Địa chất – trình bày báo cáo chuyên đề “Khoáng sản chiến lược: khái niệm cơ bản và vai trò của chúng đối với phát triển xanh và bền vững”. Báo cáo làm rõ định nghĩa khoáng sản chiến lược và khoáng sản thiết yếu, đồng thời nhấn mạnh rằng các nguyên tố đất hiếm (REEs) đóng vai trò then chốt trong phát triển công nghệ cao, quốc phòng, năng lượng tái tạo và kinh tế xanh. GS. Hải cũng dẫn các số liệu về nhu cầu toàn cầu đối với các nguyên tố như lithium, cobalt, nickel, đất hiếm – dự kiến sẽ tăng gấp đôi vào năm 2030 và gấp ba vào năm 2040 – cho thấy vai trò không thể thay thế của nhóm tài nguyên này trong chuyển đổi năng lượng sạch và kinh tế xanh. Đối với Việt Nam, GS. Hải cho biết, nước ta có tiềm năng đáng kể về đất hiếm (đứng thứ sáu thế giới), song hiện vẫn chưa có danh mục khoáng sản chiến lược được xác lập cụ thể; công tác điều tra, quy hoạch và phát triển công nghiệp đất hiếm còn phân tán, chủ yếu dừng ở mức khai thác thô. Để khắc phục điều này, ông đề xuất những giải pháp bao gồm: hoàn thiện cơ chế chính sách quốc gia, đầu tư vào công nghệ lõi, phát triển chuỗi giá trị chế biến sâu, và đặc biệt là hình thành các trung tâm nghiên cứu – đào tạo mạnh về khoáng sản chiến lược và đất hiếm, với vai trò trung tâm của các trường đại học kỹ thuật trong đó có Trường Đại học Mỏ - Địa chất.
GS.TS Trần Thanh Hải - Hiệu trưởng HUMG trình bày báo cáo tại Hội thảo
TS. Dương Văn Hào (Đại học Quốc gia Hà Nội) trình bày về các vấn đề liên quan đến phóng xạ tự nhiên trong quá trình khai thác đất hiếm. Báo cáo đã phân tích nguy cơ phát tán phóng xạ ra môi trường và đề xuất hệ thống công nghệ quan trắc, xử lý, cùng nhu cầu đào tạo đội ngũ chuyên sâu về an toàn phóng xạ, một lĩnh vực mà Việt Nam còn rất thiếu và yếu.
PGS.TS Trần Quang Hiếu, Trường Đại học Mỏ - Địa chất đã giới thiệu các "Công nghệ khai thác đất hiếm bền vững, hiệu quả" phù hợp theo nguồn gốc thành tạo khác nhau, trong đó đã tập trung đi vào giới thiệu "Công nghệ khai thác đất hiếm bằng dòng điện (EKM)". Công nghệ khai thác này có ưu điểm giảm thời gian khai thác, hiệu quả thu hồi đất hiếm cao, có khả năng khai thác sạch và hiệu quả các mỏ đất hiếm hấp phụ ion. Ông cũng so sánh tiềm năng của mỏ Đông Pao (Lai Châu) với các mỏ nổi tiếng thế giới như Mountain Pass (Mỹ) và nêu bật các yếu tố thuận lợi – khó khăn trong việc phát triển công nghiệp đất hiếm tại Việt Nam.
PGS. TS Trần Quang Hiếu - Trưởng BM Khai thác Lộ thiên HUMG trình bày báo cáo tại Hội thảo
Báo cáo của TS. Phạm Quang Minh (Viện Năng lượng nguyên tử Việt Nam), người trực tiếp triển khai các nghiên cứu tách chiết REEs tại quy mô phòng thí nghiệm. Ông cho biết: tuy Việt Nam đã có kết quả nghiên cứu từ năm 2012 nhưng vẫn chưa thương mại hóa được do thiếu đầu tư, chưa làm chủ công nghệ lõi, đồng thời vấp phải sự cạnh tranh khốc liệt về giá từ thị trường Trung Quốc. Ông đề xuất cần xây dựng trung tâm nghiên cứu chuyên sâu, liên kết giữa Viện – Trường – Doanh nghiệp, có sự bảo trợ chính sách và tài chính từ Nhà nước.
Báo cáo “Công nghệ tuyển quặng đất hiếm tại Việt Nam”, TS. Phạm Thanh Hải trình bày thực trạng ứng dụng các công nghệ tuyển hiện nay, chủ yếu ở quy mô phòng thí nghiệm hoặc bán công nghiệp. Các nghiên cứu tập trung vào khoáng vật chứa đất hiếm như bastnezit, monazit, xenotim, với tổ hợp các phương pháp phổ biến gồm tuyển trọng lực, tuyển từ và tuyển nổi. TS. Hải dẫn chứng về các sơ đồ công nghệ đã được thử nghiệm tại một số mỏ lớn như Đông Pao, Nam Nậm Xe, Bắc Nậm Xe và Yên Phú, đồng thời chỉ ra rằng hiệu suất thu hồi còn hạn chế do tính chất quặng phức tạp và hàm lượng REO thấp. Báo cáo nhấn mạnh nhu cầu đầu tư thiết bị hiện đại và tăng cường hợp tác giữa viện nghiên cứu, trường đại học và doanh nghiệp nhằm từng bước hình thành năng lực tuyển – chế biến đất hiếm trong nước.
Trong báo cáo “Thực trạng đào tạo nguồn nhân lực cho ngành chế biến đất hiếm và các khoáng sản chiến lược khác tại Việt Nam”, PGS.TS Nhữ Thị Kim Dung chỉ ra rằng hiện nay, Việt Nam vẫn chưa có chương trình đào tạo chuyên sâu dành riêng cho lĩnh vực chế biến đất hiếm và khoáng sản chiến lược. Bên cạnh đó, đội ngũ giảng viên còn mỏng, cơ sở vật chất chưa đáp ứng yêu cầu, trong khi hợp tác quốc tế trong đào tạo và nghiên cứu vẫn còn hạn chế. Những yếu tố này dẫn đến tình trạng thiếu hụt nghiêm trọng nguồn nhân lực chất lượng cao cho ngành chế biến đất hiếm – một lĩnh vực đang ngày càng mang tính chiến lược. Từ thực trạng đó, bà đề xuất các giải pháp trọng tâm như: xây dựng chương trình đào tạo chuyên sâu, tăng cường đầu tư cơ sở vật chất, gắn kết nhà trường – doanh nghiệp và đào tạo lại giảng viên theo hướng hiện đại, đồng thời nhấn mạnh vai trò then chốt của các cơ sở đào tạo kỹ thuật, trong đó có Trường Đại học Mỏ - Địa chất, trong việc hình thành nền tảng nhân lực cho phát triển công nghiệp đất hiếm tại Việt Nam.
Phần thảo luận của hội thảo đã diễn ra sôi nổi, thực chất, với nhiều ý kiến thẳng thắn, có chiều sâu, tập trung vào các giải pháp cụ thể nhằm phát triển ngành công nghiệp đất hiếm và khoáng sản chiến lược tại Việt Nam. Các đại biểu tham dự, đến từ các cơ quan quản lý, viện nghiên cứu, doanh nghiệp và trường đại học, đã trao đổi trực tiếp về tiềm năng, thách thức cũng như định hướng chính sách trong lĩnh vực này.
Đáng chú ý, TS. Trần Bình Trọng – Cục trưởng Cục Địa chất và Khoáng sản Việt Nam – đã có phần trao đổi chuyên sâu, cập nhật nhiều thông tin quan trọng về hiện trạng và tiềm năng tài nguyên đất hiếm tại Việt Nam. Theo ông, tính đến cuối năm 2023, cả nước đã thống kê được hơn 24 triệu tấn tài nguyên đất hiếm, trong đó khoảng 3,5 triệu tấn có thể đưa vào khai thác ngay, chưa kể trữ lượng tiềm ẩn trong các mỏ sa khoáng vẫn chưa được đánh giá đầy đủ.
Ông cho biết, hoạt động điều tra địa chất hiện đang triển khai trên diện tích 22.000 km², với khoảng 5.000 km² đã được khảo sát kỹ. Dự kiến sẽ xác định được khoảng 15 mỏ đất hiếm phong hóa tiềm năng, tập trung chủ yếu tại khu vực phía Nam – nơi có hàm lượng đất hiếm nhóm nặng cao, phù hợp với nhu cầu công nghiệp chế tạo hiện đại.
TS. Trọng cũng đề cập đến công nghệ khai thác hấp phụ trong các mỏ phong hóa – một phương pháp được đánh giá thân thiện với môi trường. Tuy nhiên, ông thẳng thắn nhìn nhận rằng Việt Nam vẫn còn thiếu công nghệ đồng bộ, nguồn nhân lực chuyên môn sâu hạn chế, và mô hình khai thác còn nhỏ lẻ. Để phát triển bền vững, ông nhấn mạnh cần có chiến lược tổng thể, với các trụ cột là khoa học công nghệ, đào tạo nhân lực và hợp tác quốc tế.
Hội thảo khoa học “Phát triển khoa học công nghệ và nguồn nhân lực chất lượng cao phục vụ công nghiệp đất hiếm và các khoáng sản chiến lược khác ở Việt Nam” đã khép lại trong không khí trao đổi học thuật sôi nổi, cởi mở và giàu tính xây dựng.
Những ý kiến tâm huyết của các nhà khoa học, nhà quản lý và đại diện doanh nghiệp đã góp phần làm sáng rõ nhiều vấn đề cốt lõi liên quan đến tiềm năng tài nguyên, yêu cầu về công nghệ khai thác – chế biến, cũng như chiến lược phát triển nhân lực cho ngành công nghiệp đất hiếm – một trong những lĩnh vực có vai trò sống còn đối với sự phát triển bền vững và độc lập chiến lược của quốc gia trong kỷ nguyên chuyển đổi xanh và số.
Hội thảo cũng thể hiện rõ tinh thần kết nối và hợp tác liên ngành, giữa các cơ quan quản lý nhà nước, viện nghiên cứu, doanh nghiệp và cơ sở đào tạo, mở ra những hướng đi thiết thực cho việc xây dựng một hệ sinh thái hoàn chỉnh về khoa học – công nghệ – nhân lực trong lĩnh vực khoáng sản chiến lược.
Các đại biểu tham dự Hội thảo chụp ảnh lưu niệm
Thông qua việc tổ chức hội thảo này, Trường Đại học Mỏ – Địa chất tiếp tục khẳng định vai trò tích cực trong việc thúc đẩy các hoạt động nghiên cứu, đào tạo và phản biện chính sách gắn với yêu cầu phát triển thực tiễn của đất nước. Trong thời gian tới, nhà trường sẽ tiếp tục là cầu nối giữa giới khoa học, nhà quản lý và doanh nghiệp nhằm đồng hành cùng quá trình hình thành ngành công nghiệp đất hiếm hiện đại, thân thiện với môi trường và có khả năng đóng góp thực chất vào chuỗi giá trị toàn cầu.
#HUMG #HoithaoDatHiem #KhoangSanChienLuoc