Mã số: B2014-02-21
Thời gian thực hiện: 2015-2017
Chủ nhiệm đề tài: TS Nguyễn Quốc Phi
Cơ quan chủ trì: Trường Đại học Mỏ - Địa chất
Thời gian nghiệm thu: 9h00' ngày 05 tháng 7 năm 2018 (Thứ Năm)
Địa điểm: Phòng họp Thuận Thành, Trường Đại học Mỏ - Địa chất, Phường Đức Thắng - Quận Bắc Từ Liêm - TP Hà Nội;
Trân trọng kính mời các đại biểu và nhà khoa học quan tâm tới dự.
THÔNG TIN KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ĐỀ TÀI
Mục tiêu của đề tài là xác định được các yếu tố nguy cơ và phân tích khả năng xảy ra tai biến, thiệt hại từ rủi ro môi trường do hoạt động khai thác khoáng sản khu vực miền Trung và đề xuất các giải pháp phòng ngừa.
Tính mới và sáng tạo:
- Gắn chặt nghiên cứu lý thuyết với khảo sát thực nghiệm thông qua việc nghiên cứu các yếu tố ảnh hưởng đến tai biến môi trường do hoạt động khai thác khoáng sản gây ra, khảo sát thực tế trên các vị trí khai thác mỏ và khu vực dân cư lân cận mỏ;
- Ứng dụng triệt để phương pháp phân tích ảnh viễn thám và công nghệ GIS nhằm xây dựng cơ sở dữ liệu môi trường, xác định các yếu tố ảnh hưởng với các dạng tai biến môi trường liên quan đến hoạt động khai thác khoáng sản. Phương pháp này được áp dụng cho cả nghiên cứu khái quát và nghiên cứu chi tiết. Đặc biệt sử dụng nguồn tư liệu ảnh viễn thám đa thời gian để phân tích sự biến động của các diện tích khai thác khoáng sản. Đây là phương pháp có hiệu quả rất cao với các khu vực có độ che phủ kém, địa hình phân cắt mạnh, khó khăn trong quá trình khảo sát;
- Sử dụng phương pháp mô hình hóa dựa trên các kết quả tính toán định lượng nhằm xác định hiện trạng cũng như phân vùng nguy cơ xảy ra tai biến. Do các tai biến hiếm khi xảy ra do một nguyên nhân duy nhất, vì vậy, thông tin gốc từ nhiều nguồn khác nhau cần phải kết hợp để phân tích xử lý. Quá trình tích hợp thông tin sẽ tìm ra các vùng hội tụ các yếu tố có nguy cơ gây ra tai biến;
- Phối hợp chặt chẽ nội dung nghiên cứu của đề tài với các đề tài, đề án khác của Liên đoàn Địa chất Bắc Trung Bộ, Liên đoàn Địa chất Xạ-Hiếm và các đề tài khoa học công nghệ các cấp do các nhà khoa học đầu ngành trong lĩnh vực nghiên cứu về môi trường liên quan đến hoạt động khai khoáng thực hiện trong thời năm qua.
Cách tiếp cận và phương pháp nghiên cứu nêu trên vừa giảm được khối lượng, giảm chi phí, vừa đảm bảo được độ tin cậy của tài liệu và nâng cao hiệu quả ứng dụng vào thực tiễn sản xuất của đề tài.
Kết quả nghiên cứu:
a. Thu thập, xử lý, tổng hợp tài liệu địa chất, khoáng sản, môi trường, địa hóa, phóng xạ tại một số mỏ tiêu biểu cho theo loại hình khoáng sản và điều kiện khai thác ở khu vực miền Trung như khu vực khai thác vật liệu xây dựng, đá ốp lát (Quỳ Hợp, Nghệ An), khai thác sắt ven biển (Thạch Khê, Hà Tĩnh), sa khoáng titan (Mỹ An, Bình Định) và khoáng sản độc hại, phóng xạ (urani Pà Lừa-Pà Rồng, Thành Mỹ, Quảng Nam).
b. Khảo sát, thu thập tài liệu địa chất môi trường, xây dựng cơ sở dữ liệu về hiện trạng tai biến cũng như các yếu tố liên quan, cụ thể:
- Thu thập tổng hợp kết quả đo vẽ bản đồ địa chất và khoáng sản khu vực nghiên cứu bao gồm đặc điểm địa chất khoáng sản, các điều kiện địa chất công trình, thuỷ văn, địa mạo, vỏ phong hoá, điều kiện khai thác mỏ;
- Tài liệu về thăm dò và khai thác khoáng sản;
- Các tài liệu về khí tượng thủy văn khu vực, địa hình, ảnh viễn thám các khu vực xung quanh các khu mỏ;
- Thu thập, phân tích tổng hợp tài liệu đánh giá ảnh hưởng của hoạt động khai khoáng tới môi trường trong khu vực nghiên cứu, đảm bảo cho đề tài triển khai công tác có hiệu quả và hoàn thành mục tiêu đã đề ra.
c. Tiến hành phân tích tai biến bằng các mô hình tính toán định lượng và biểu diễn kết quả trên nền GIS nhằm xác định hiện trạng cũng như phân vùng nguy cơ xảy ra tai biến. Ngoài ra còn tiến hành xây dựng các mô hình địa môi trường với mục đích làm sáng tỏ cơ chế phát tán các chất gây ô nhiễm đến môi trường xung quanh do các hoạt động khai thác khoáng sản tại các khu vực nghiên cứu và mối liên quan của các dạng tai biến với cấu trúc địa chất, đặc điểm địa hình-địa mạo, đặc điểm quặng hoá và phương pháp khai thác, chế tuyển quặng.
d. Nghiên cứu mức độ tổn thương và đánh giá rủi ro môi trường do khai thác khoáng sản tại các khu vực nghiên cứu chi tiết: Nghiên cứu mức độ dễ bị tổn thương cho các các yếu tố môi trường tự nhiên, xã hội và kinh tế. Xây dựng các phương pháp đánh giá mức độ dễ bị tổn thương và định lượng các mức độ rủi ro bằng phương pháp đa tiêu chuẩn không gian (SMCE).
e. Xây dựng mô hình đánh giá rủi ro môi trường do khai thác khoáng sản và đề xuất giải pháp phòng ngừa: Luận giải các tác động của tai biến môi trường do các hoạt động khai thác khoáng sản trong khu vực nghiên cứu gây ra và đề xuất các giải pháp xử lý môi trường, giảm thiểu sự phát tán các chất gây ô nhiễm ra môi trường xung quanh.
f. Xử lý, phân tích, tổng hợp tài liệu, hoàn thành báo cáo tổng kết đề tài và giao nộp sản phẩm đúng thời gian quy định.
Sản phẩm của đề tài:
- Xây dựng bộ cơ sở dữ liệu về hiện trạng môi trường do các hoạt động khai thác khoáng sản tại một số khu vực ở miền Trung.
- Xây dựng sơ đồ đánh giá rủi ro môi trường liên quan đến hoạt động khai thác khoáng sản tại các khu vực nghiên cứu chi tiết.
- Xây dựng quy trình đánh giá thiệt hại khi có sự cố môi trường tại các khu khai thác khoáng sản
- Kết quả nghiên cứu đã được công bố trong 08 bài báo trên các tạp chí và hội nghị khoa học chuyên ngành trong và ngoài nước, trong đó có 03 bài báo quốc tế có ghi rõ lời cảm ơn của đề tài.
- Đề tài đã góp phần đào tạo được 01 học viên cao đã bảo vệ thành công và 01 sinh viên ngành kỹ thuật môi trường.
- Kết quả của đề tài đã hỗ trợ 01 NCS làm luận án tiến sỹ